[ Pobierz całość w formacie PDF ]
mieć pewne znaczenie oczyszczające, trudno jednak doszukać się innych jego war-
tości. Te ekstremalne przykłady stopnia zorganizowania i podporządkowania su-
gerują, że związek pomiędzy klientem i doradcą w procesie poradnictwa nie ma
typowego charakteru przełożony podwładny; za udział w nim w równym stopniu
odpowiedzialny jest zarówno klient, jak i doradca. Z uwagi na indywidualne róż-
nice osobowości, różny rodzaj i poziom wykształcenia oraz doświadczenia niektó-
rzy doradcy mogą być bardziej aktywni niż inni. Podobnie i klienci ich aktyw-
ność werbalna w procesie poradnictwa może być na różnym poziomie. Niewątpli-
wie jednak zarówno doradca, jak i jego klient muszą aktywnie i dynamicznie współ-
działać w procesie poradnictwa, jeśli ma ono skutecznie wpłynąć na podejmowa-
nie decyzji przez klienta.
Niektóre uwarunkowania sprzyjają tego typu współdziałaniu, wpływ innych
czynników uważa się za negatywny i blokujący. Krótko mówiąc, zasada właści-
wych relacji w procesie poradnictwa wskazuje, że indywidualna skuteczność do-
radcy jest pojęciem wykraczającym daleko poza ramy teorii poradnictwa czy wy-
korzystanie konkretnych technik. Za zasadnicze czynniki sukcesu uważa się po-
stawy i wrażliwość, które tworzą atmosferę zajęć terapeutycznych. Na przykład
Carkhuff (1983) twierdzi, że zasadniczą sprawą jest empatyczne zrozumienie ra-
dzącego się przez doradcę, okazanie zrozumienia i szacunku dla jego problemów,
atmosfera szczerości podczas trwania spotkania oraz konkretne podejście do przed-
stawianych problemów. Inne, równie sprzyjające uwarunkowania, to: kompeten-
cja komunikacyjna, mądrość, autorytet, zaufanie, otwartość, niepotępianie radzą-
cego się jako osoby, obiektywność, zdolność trafnego przewidywania, elastycz-
ność, wysoka inteligencja, równowaga emocjonalna, komunikacja wolna od oso-
bistych wartości, osobisty styl itp. Nie jest naszym zamiarem, nie pozwalają zresz-
tą na to ramy niniejszej publikacji, aby szczegółowo omówić wszystkie prace do-
tyczące tego typu zagadnień. Chcemy jedynie zwrócić uwagę na fakt istnienia uwa-
runkowań i czynników sprzyjających poradnictwu karierowemu. Można założyć, że
ich brak opóznia cały proces poradnictwa, a z pewnością nie służy jego właściwemu
przebiegowi, nie pomaga też klientowi w wypełnieniu zadania, jakim jest jego ak-
tywne współuczestnictwo w tym procesie.
Doradca zawodowy korzysta z bogatego repertuaru zróżnicowanych zachowań.
Każda teoria poradnictwa wnosi swoje propozycje nie zawsze nowe i wyjątko-
we w zakresie procedur i technik postępowania z klientem. Tabela 1 przedstawia
zestawienie propozycji Herra (1995), który zasugerował możliwości wykorzysta-
nia sześciu głównych koncepcji w zakresie poradnictwa karierowego dla młodzie-
ży zainteresowanej zdobyciem zatrudnienia. Oczywiście, możliwości te mogą rów-
nież dotyczyć innych populacji. Jesteśmy przekonani, że w dziedzinie poradnic-
twa sprawdza się niewiele prawd ogólnych . Każda koncepcja może rościć sobie
105
prawo do udziału w osiągnięciu sukcesu przynajmniej, o ile możemy dokonać
oceny na podstawie raportów o działaniach terapeutycznych, a także uwzględnić
zróżnicowane definicje tego terminu. Klienci, jednakże, mogą być bardzo różni:
każdy z nich przychodzi z określonym systemem potrzeb, każdy ma określoną
przeszłość, psychologiczne cechy, różny poziom gotowości są to powody unie-
możliwiające prowadzenie jednolitych, niezróżnicowanych zajęć. Niektórzy klienci
potrzebują informacji, inni pomocy w przeanalizowaniu problemu, jeszcze inni
pomocy w zbadaniu własnych uczuć czy też pozbyciu się niechcianych lęków.
Każdy przypadek to dla doradcy okazja do odmiennej, specyficznej dla danej sytu-
acji reakcji. Doradcy często mówią o niewłaściwej reakcji ze strony klienta sytu-
acja odwrotna jest jednak równie możliwa. Klient, który poszukuje informacji,
a spotyka się z reakcją doradcy, który wyjaśnia, bada, diagnozuje, wzmacnia, wy-
tłumia czy też angażuje się w jeszcze inne zachowania poza samym udzielaniem
informacji, ma istotne podstawy do zwątpienia w prawidłowość reakcji doradcy.
Każde z tych zachowań jest właściwe jako reakcja na różnego rodzaju potrzeby.
Brak różnicy w ich wyborze może jednak spowodować skutek przeciwny od za-
mierzonego. Procedury i zachowania w procesie poradnictwa powinny być zróżni-
cowane zgodnie z potrzebami klientów.
Niektóre typy zachowań doradcy są właściwe w pewnych, określonych sytu-
acjach, a nieprawidłowe w innych. Na przykład, jeśli jednym z celów poradnictwa
zawodowego jest wspieranie zachowań klienta ukierunkowanych na poszukiwa-
nie informacji, to jak wynika z przeprowadzonych badań, skuteczna w tym przy-
padku jest behawiorystyczna technika wzmocnień. Są jednak specyficzne proble-
my (np. określanie wartości), które wymagają zastosowania innych procedur czy
technik. W niektórych przypadkach pomocne może okazać się sprecyzowanie lub
odzwierciedlenie uczuć. W innych podsumowanie, przeformułowanie lub inter-
pretacja. Są sytuacje, w których klient gotowy jest do konfrontacji i ta technika
będzie wtedy skuteczna. Na wyższym poziomie intelektualnym doradca może chcieć
bezpośrednio wskazać alternatywy lub dostarczyć informacji. W jeszcze innych
przypadkach doradca może zlecać zadania do wykonania w domu, służące analizie
behawiorystycznej, poznawczo-emocjonalnej czy transakcyjnej. Czasami doradca
może nawet chcieć przekonać klienta. Te przykłady zachowań doradcy w żaden
[ Pobierz całość w formacie PDF ]