[ Pobierz całość w formacie PDF ]
108
T. %7łychliński, Złota księga szlachty polskiej, Poznań 1879-1894, t. VII, s. 25.
109
Arch. Jugo-Zap. Rossii, t. I, cz. IV, s. 340-345.
110
Akt erekcyjny z 9 pazdziernika 1598 r., wystawiony w Aucku, oprócz nadania wsi Nowy Staw
nad Stubłem wzmiankował także o obowiązkach plebana, który miał utrzymywać dwóch wika-
riuszy, rektora szkoły, kantora i zakrystianina. W przypadku zaś, gdyby kościół spłonął lub
uległ zniszczeniu, zamek brał na siebie obowiązek wybudowania nowego, zastrzegając sobie
prawo ustalenia jego funduszu według własnej woli . T.J. Stecki, Z boru..., s. 202.
111
Arch. Jugo-Zap. Rossii, t. I, cz. II, s. 38.
O pochodzeniu i początkach kariery domu książąt Czartoryskich 67
porządek w Monasterze Peresopnickim i chwała Boża w tej cerkwi Zwiętej Przeczy-
stej wobec niebytności starszego ihumena i braci czerńców słusznie i godnie od-
prawowana być nie mogła 112. W związku z tym książę, który zastawił uprzednio
ten monaster siostrze swej Katarzynie Zahorskiej, kasztelanowej bracławskiej, za
200 kop groszy, zezwolił drugiej siostrze Helenie z Czartoryskich Hornostajowej,
wojewodzicowej nowogrodzkiej, na jego kupno113. Hornostajowa, będąc gorliwą
rusinką , uczyniła 10 maja 1596 r. nowe nadanie dla monasteru, nadając mu Pere-
sopnicę i sprowadzając do niego czerńców (zakonników obrządku wschodniego)
z pobliskiego Dubna114.
Początki monasteru peresopnickiego giną w mrokach dziejów. Jednak z zapisu
uczynionego przez króla Aleksandra Jagiellończyka w 1504 r., jak i wcześniejszego
z 1490 r. ihumena Ilariona, jednoznacznie wynika, że już wtedy istniał. Założony
pod wezwaniem Narodzenia Bogarodzicy, zapewne musiał posiadać jakiś obraz cu-
dami słynący, cenne księgi liturgiczne i aparaty cerkiewne. Mimo przerwy w funk-
cjonowaniu monasteru niewiele utracił ze swego stanu posiadania, a dzięki zabie-
gom Hornostajowej udało się odzyskać część utraconych rzeczy115. Stan zachowania
tego uposażenia, pochodzącego głównie z darów książąt Czartoryskich i ich krew-
nych, przekazał inwentarz monasterski spisany w 1600 roku116. Nie wiadomo, jakie
były dalsze losy zarówno ksiąg, jak i przedmiotów służących do liturgii po likwida-
cji monasteru w 1637 r. Być może przeszły one na własność ufundowanych w tym
samym roku misjonarii klewańskich lub do unickich cerkwi na zamku klewańskim.
Do najcenniejszym zabytków monasteru peresopnickiego zaliczyć należy Czte-
roewangeliarz Peresopnicki 117 będący tłumaczeniem czterech ewangelistów z cer-
kiewno-słowiańskiego na południoworuski dialekt. Tłumaczenia tekstu dokonał
archimandryta Grzegorz, a przepisał w latach 1556-1561 syn prokopa sanockiego
Michał Wasylewicz. Przepisywacz w końcowym dopisku wspomina, że dokonane
to zostało nakładom Kniahinie Kozminoy Iwanowicza Zesławskoy, Kniahinie Pa-
raskeeji wzwnannoy Nastasię Jurewny Holszanskoho; pry błahowiernom i chrysto-
liubiwom Kniaziu Iwanie Fedorowiczu Czartoryskoj, zianiu Jej miłostki i pri bła-
howiernoy i chrystolubiwoy Kniahinie jeho Ewdokij 118. Przekładano go najpierw
w żeńskim monasterze dworzeńskim pod Zasławiem na Wołyniu, w którym ihume-
nią była księżną wdowa, a dokończono w monasterze peresopnickim, stanowiącym
własność jej zięcia, księcia Iwana Czartoryskiego119. Czteroewangeliarz był najcen-
112
Tamże, t. I, cz. I, s. 472-478.
113
Tamże, s. 479-482.
114
Tamże, s. 490-499.
115
Hornostajowa została pochowana w monasterze obok męża, o czym świadczy inskrypcja na
kamieniu nagrobnym. T.J. Stecki, Z boru..., s. 178 i 181.
116
Arch. Jugo-Zap. Rossii, t. I, cz. V, s. 294-300.
117
A. Radziukiewicz, Zwiętość Ukraińców, Przegląd Prawosławny 2009, Nr 11 (293), s. 6-7.
118
T.J. Stecki, Z boru..., s. 202-203.
119
A.V. Terea%0ńenko, O evangelii knjagini Zaslavskoi 1556 g. pisannom na pergamene, Biblio-
grafi%0ńeskie Zapiski 1861, 3, s. 457-467; A.S. Gruzinskij, Peresopnickoe evangelie kak pamjat-
nik iskusstva epochi Vozro~dnija v ju~noj Rossi v XVI, [w:] Skusstvo %7ńivopis, grafika, chu-
68 Andrzej Michalski
[ Pobierz całość w formacie PDF ]