[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ści niezbędne do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie.
Metoda indywidualnego przypadku opiera się na dialogu i wymaga pełnego
zaangażowania z dwóch stron. Procedura postępowania została podzielona na trzy
etapy: diagnozę, opracowanie planu postępowania, prowadzenie przypadku216.
Diagnoza jest punktem wyjścia w projektowaniu działań. Polega ona na zna-
lezieniu przyczyn niepokojącego stanu rzeczy, rozpoznaniu sił jednostki oraz jej
pozytywów, a także poznaniu środowiska, w którym żyje. Dopiero wtedy można
rozpocząć postępowanie rewalidacyjne, które przywróci pożądany stan. Diagnoza
ma znaczenie czysto praktyczne sprecyzowanie problemów i oczekiwań jednost-
ki musi prowadzić do szukania odpowiedzi na pytanie: jakimi środkami można
rozwiązać ten problem?
Opracowanie planu postępowania jest praktyczną konsekwencją diagnozy.
Określa, co, kiedy i jak ma czynić pedagog ulicy w stosunku do podopiecznego
i jego rodziny, aby uruchomić proces rewalidacji. Plan pomocy powinien opie-
215
A. Kamiński, Funkcje pedagogiki..., dz. cyt.
216
D. Lalak, Teoretyczny i praktyczny sens metody indywidualnych przypadków [w:] T. Pilch, I. Le-
palczyk (red.), Pedagogika społeczna, dz. cyt., s. 234.
108 Rozdział III. Rola pedagoga ulicy w profilaktyce środowiskowej
rać się na jasno sformułowanych celach, stanowiących odpowiedz na zasadnicze
pytania:
1. Kto jest głównym adresatem oddziaływań (sam zainteresowany czy jego oto-
czenie bliższe lub dalsze)?
2. Jakich zmian oczekujemy (czy mają to być zmiany w świadomości jednostki,
zmiana jego zachowań lub relacji emocjonalnych, czy także zmiany w środowi-
sku społecznym)?
3. W jakim okresie i w jakim zakresie możemy się spodziewać pozytywnych skut-
ków naszych interwencji?
W pracy profilaktyczno-wychowawczej na ulicy adresatem oddziaływań będą
dzieci ulicy, a realizatorem pedagog ulicy. Planowanie oddziaływań pedagogicz-
nych prowadzonych w środowisku otwartym musi być elastyczne i jeśli zabiegi
nie przynoszą spodziewanych efektów, należy wprowadzić korekty. Dobry plan
powinien być określony w czasie, wykonalny, realny, operatywny, elastyczny, do-
kładny oraz adekwatny do potrzeb indywidualnych danej osoby i rodziny.
Realizacja jest etapem najdłuższym. Należy uważać, aby zostało zrealizowane
wszystko, co zostało założone. Dotyczy to nie tylko rygoru czasowego, ale i udzia-
łu poszczególnych osób. Prowadzenie przypadku według wypracowanego planu
to działanie elastyczne, tzn. dopuszczające korektę diagnozy i planu.
Rozmowa i analiza dokumentów to narzędzia bardzo pomocne w prowadze-
niu indywidualnego przypadku.
Rozmowa tworzy sytuację intymną i delikatną, gdyż dotyczy spraw aktu-
alnych i bezpośrednio związanych z życiem rozmówcy. Ważne jest pobudzenie
rozmówcy do aktywności. Powinien on być przekonany, że jest akceptowany,
powinien czuć się bezpiecznie i nie obawiać się zniecierpliwienia ze strony pe-
dagoga ulicy. Prowadzący powinien pozwolić wychowankowi wypowiedzieć się
swobodnie, opisywać fakty, odtwarzać doświadczenia, a nawet interpretować je
po swojemu. Powinien wysłuchać rozmówcy i szukać punktu wyjścia do dalszej
rozmowy, ustalając fakty i odkrywając przyczyny stanu, w którym się znajduje.
Rozmówca powinien mieć pewność, że przekazane informacje nie będą wyko-
rzystane przeciwko niemu. Celem rozmowy jest uzyskanie wiedzy dotyczącej ak-
tywności życiowej i sytuacji socjalnej oraz niezbędnych danych, które pomogą we
wspólnym rozwiązywaniu trudnych problemów.
W związku z tym, że metoda indywidualnych przypadków polega na analizie
jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze,
jest nastawiona na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu pod-
jęcia działań pomocowych jest metodą bardzo przydatną w pracy pedagogów
ulicznych. Szczególnie wtedy, gdy dziecko uczęszcza na zajęcia do klubu i trzeba
względem niego podjąć różne działania, np. terapeutyczne w celu usunięcia nie-
prawidłowości.
Metoda indywidualnych przypadków należy do jednej z klasycznych metod
pracy socjalnej i bazuje na psychodynamicznej koncepcji człowieka. W zaleceniach
3. Metody pracy profilaktyczno-wychowawczej w środowisku 109
do prowadzenia tej metody znajduje się wymóg analizy środowiska społecznego
danej osoby, więc metoda ta korzysta także z wiedzy socjologicznej i z psychologii
społecznej217.
W pedagogice metoda ta jest cenna i wartościowa. Pozwala na objęcie cało-
ści problemów dziecka i ich uwarunkowań, na dostrzeżenie ich powiązań. Taki
indywidualny kontakt z życzliwą osobą dorosłą jest często tym, czego młodym
ludziom spędzającym czas na ulicy zabrakło.
Praca z grupą i socjoterapia
Praca z grupą ma miejsce podczas oddziaływań profilaktyczno-wychowaw-
czych prowadzonych zarówno w środowisku, jak i w klubie. Specyfiką dzieci ulicy
jest to, że przed spotkaniem pedagoga ulicy są w grupie.
Metoda grupowa to swoisty rodzaj spotkania oparty na emocjach przeżywa-
nych przez uczestników. W takiej specyficznej atmosferze młody człowiek czuje
się bezpiecznie, nawiązuje bezpośredni kontakt z innymi, a także uczy się rozu-
mieć siebie i może zmodyfikować swoje zachowanie.
Metoda ta została zdefiniowana przez A. Kamińskiego jako metoda pracy
socjalnej i wychowawczej. Autor wyróżnia jeszcze psychoterapeutyczną i rewalida-
cyjną odmianę metody grupowej218. Znajduje ona zastosowanie w pracy pedago-
gicznej na ulicy. Wszystko, co dzieje się w grupie, rodzaje komunikacji i interakcji,
świadomość młodego człowieka, że należy do grupy rodzinnej czy rówieśniczej,
ma ogromne znaczenie dla procesu grupowego. Praca prowadzona przez pedagoga
ulicy w klubie motywuje dzieci do wzajemnej pomocy i wspierania się. W grupie
dzieci mają większe szanse na efektywne rozwiązanie swoich problemów.
W metodzie tej bardzo ważna jest osoba prowadzącego gdy jest nim peda-
gog ulicy, powinien pamiętać, aby:
1. Nie osądzać osądzanie uczestników może spowodować, że przestaną być
otwarci. Nie oznacza to, że musi się z nimi zgadzać, ale członkowie grupy po-
winni czuć się akceptowani.
2. Być uczciwym to pomaga w budowaniu atmosfery zaufania i otwartości,
a można ją osiągnąć przez dzielenie się swoimi odczuciami i myślami.
3. Budować zaufanie jeśli członkowie grupy czują się akceptowani i rozumiani
oraz jeśli odnalezli w grupie swoje miejsce, ich zaufanie będzie rosło.
4. Obserwować prowadzący nieustannie powinien dostrzegać interakcje, jakie
zachodzą pomiędzy poszczególnymi członkami.
5. Być wrażliwym i uważnym podczas dzielenia się osobistymi doświadczenia-
mi, które mogą dotyczyć tematów drażliwych czy wstydliwych, prowadzący
uważnie słucha i nie ocenia.
217
B. Szatur-Jaworska, Teoretyczne podstawy..., dz. cyt., s. 112.
218
A. Kamiński, Funkcje pedagogiki..., dz. cyt., s. 269.
110 Rozdział III. Rola pedagoga ulicy w profilaktyce środowiskowej
6. Umiejętnie się komunikować zdolności komunikacyjne prowadzącego wy-
zwalają aktywność uczestników zajęć i sprawiają, że czują się doceniani.
7. Być elastycznym organizację zajęć, ich styl powinien dostosować do specyfiki
grupy i do jej etapu rozwoju. Często zdarza się tak, że trzeba zmienić opracowa-
ny wcześniej plan zajęć, gdy grupa chce zająć się innym niż zaproponowanym
tematem.
8. Być stanowczym często w grupie zdarza się, że członkowie stosują mecha-
nizmy obronne w postaci agresji, zachowań destrukcyjnych czy dążą do domi-
nacji219.
W przypadku grupy utworzonej sztucznie w prawidłowym jej funkcjono-
wania dużą rolę odgrywa: jej wielkość, lokalizacja miejsce spotkań, czas do
dyspozycji, charakter członkostwa, które może być dobrowolne lub wymuszone,
geneza struktur (władzy, sympatii i antypatii), wzory komunikowania, charakter
[ Pobierz całość w formacie PDF ]